90-lecie Gminy 1 Związku Narodowego Polskiego w Kanadzie

20 listopada w budynku Gminy 1 przy 71 Judson St. odbyło się spotkanie z okazji 90-lecia Gminy 1 Związku Narodowego Polskiego w Kanadzie.

Z tej okazji powstała książka, w której przedstawiono dzieje powstania organizacji, udokumentowana kolejne dziesięciolecia działalności oraz sylwetki zasłużonych działaczy.

Gmina 1 pragnie serdecznie podziękować Pani Annie Łabieniec za ogromny wkład jaki włożyła w zebranie materiałów i napisanie tej książki.

Poniżej fragment książki “Historia Gminy 1 Związku Narodowego Polskiego w Kanadzie. 1930-2020” oraz zdjcia z naszego spotkania.

“Historia powstania i działalności jednej z najstarszych i najbardziej wpływowych polonijnych organizacji w Kanadzie obejmuje okres od lat 30. XX wieku do roku 2020 i jest opowieścią o kolejnych falach emigracji Polaków, których losy były ściśle splecione z najważniejszymi etapami walki o odzyskanie niepodległości Polski.

Fundament Gminy 1 ZNPwK tworzyli weterani I wojny światowej, w tym podkomendni marszałka Piłsudskiego. Warty odnotowania jest mało znany ogółowi Polonii fakt, że zawiązanie się Gminy 1 i powstanie ZNPwK było aktem przeciwdziałania wobec próby zdominowania organizacji polonijnych przez agentów komunistycznych.

Drugą falą emigracji zasilającą Gminę byli walczący na wszystkich frontach II wojny światowej żołnierze, którzy nie mogli wrócić do ojczyzny, gdyż znalazła się pod okupacją sowiecką. Trzecią była fala lat 80. - przybywali do Toronto działacze antykomunistyczni, działacze „Solidarności”, którzy często dostawali paszport w jedną stronę. Ostatnią kategorię stanowili głównie Polacy szukający lepszego życia dla siebie i swoich rodzin, a więc emigracja ekonomiczna.

Wszystkie te grupy i pokolenia wniosły swój wkład w rozwój organizacji, budując jej siłę i prestiż w kraju osiedlenia.

Założycielska Gmina 1 od początku działalności liczyła sobie najwięcej członków, wypracowała największy majątek pozwalający na zakrojoną na dużą skalę działalność, miała zawsze znaczący wpływ na status Polonii w Kanadzie, kształtowała w dużej mierze działania Kongresu Polonii Kanadyjskiej. Od zarania była orędownikiem sprawy polskiej, a więc obrony wolności i suwerenności ojczyzny, walki o jej dobre imię przeciwko pomówieniom, a także zachowanie polskiej kultury na emigracji. Jej przedstawiciele mieli duży udział w budowaniu struktur mających zjednoczyć Polonię na całym świecie.

90 lat Gminy 1 ZNPwK to piękne karty działalności patriotycznej, politycznej, samopomocowej, charytatywnej, oświatowej i kulturotwórczej. Jej członkami byli przedstawiciele różnych zawodów, ludzie o różnym wykształceniu i statusie społecznym, każdy z nich na miarę swoich możliwości i talentów wniósł coś do wspólnego dorobku. Obok ambitnych liderów, artystów, nauczycieli, agentów handlu nieruchomościami, którzy wykorzystywali swoje zawodowe umiejętności w organizacyjnej działalności, trzeba podkreślić ogromny, wieloletni wkład członkiń i członków, którzy choćby wykonując niewdzięczną pracę fizyczną - setki, tysiące godzin przepracowali dla pomnożenia majątku Gminy w kuchni przygotowując poczęstunek na organizacyjne bankiety, przy remontach, czy pracach porządkowych. Wszyscy oni poprzez zdobycie środków materialnych na działalność zabezpieczyli trwanie organizacji dla przyszłych pokoleń.

Pamięć o tych wspaniałych, skromnych ludziach jest ulotna. Utrwaleniu ich sylwetek, wspólnego dorobku, ma służyć niniejsza publikacja. Jej powstawanie wiązało się z wieloma trudnościami - nie zachowało się bowiem wiele udokumentowanych śladów z poszczególnych etapów historii ZNPwK.

Pisząc ją korzystałam z „Zarysu historii ZNPwK” pod redakcją Marii Brodzkiej, który obejmował okres od początku organizacji do 1983 roku, a także ze sprawozdań z zebrań Gminy 1, publikacji prasowych jak „Głos Polski” z lat 1954 -1986 oraz „Merkuriusz Polski” z lat 2010-2018, jak również archiwów rodzinnych, rozmów, przeprowadzonych z działaczami. W przypadku niektórych zasłużonych osób, niestety nie udało się odtworzyć po latach nawet skromnej notki biograficznej. Pozostały po nich w dokumentach organizacji jedynie nazwiska i sprawowane funkcje, a także wdzięczna pamięć kolegów. W rozdziale poświęconym biografiom zasłużonych członków znajduje się więc obok obszernych fragmentów autobiografii, literacko opracowanych biografii, także sama tylko lista nazwisk. Zamieszczamy je zdając sobie sprawę, że jest to być może ostatni moment, aby je zatrzymać w czasie i uwiecznić. Oby historia tych wszystkich wspaniałych ludzi stała się inspiracją dla Polaków w kraju i na emigracji.

Dziękuję w imieniu własnym i zarządu Gminy 1 wszystkim, którzy pomogli w jakikolwiek sposób przy powstawaniu tej książki.

Szczególna wdzięczność należy się Emily Krula, córce Michała Nędzy, jednego z założycieli ZNPwK, za udostępnienie bezcennego archiwum ojca, przekazanie nigdzie nie utrwalonych do tej pory, zachowanych jedynie w pamięci informacji z okresu powstania organizacji, a także Edwardowi Kędziorowi, Krystynie Michniewicz, Bożenie Grymek-Nowinowskiej, Annie Kacprzak, Krystynie Krywoj, Józefowi Aleksandrowiczowi, Witoldowi Gołasowi za wiele godzin poświęconych na konsultacje, opracowanie fotografii, odszukiwanie i przekazywanie materiałów.

A. Łabieniec

Okładka ksiażki "Historia Gminy 1 Związku Narodowego Polskiego w Kanadzie 1930 - 2020":

Zdjecia ze spotkania: